Aandacht in de klas
Water zal, als je er niet in roert,
Vanzelf helder worden;
Zo ook zal de geest,
als je hem onveranderd laat,
Zijn eigen natuurlijke vrede vinden Boeddhistische uitspraak
Aandacht vormt de basis van elk leerproces. Zonder aandacht is leren vrijwel onmogelijk. Er zijn verschillende begrippen voor aandacht: mindfulness, bewustheid, oplettendheid, alertheid, concentratie, focus. In het algemeen is aandacht te omschrijven als een toestand van rust én tegelijkertijd van oplettendheid. Rust, met bijbehorende aspecten als ontspanning en stilte, stellen de kinderen en leerkrachten in staat om zich op het leerproces te richten. Oplettendheid, met bijbehorende aspecten als helderheid, frisheid en humor, stimuleren het bewustzijn van de kinderen en leerkrachten om leerstof ‘met aandacht’ over te dragen, te verwerken, op te nemen en te onthouden.
In de HvO training “Aandacht in de klas” worden de volgende aandachtsvaardigheden getraind:
- Leren ontspannen: het vermogen om verschillen tussen spanning en ontspanning te voelen.
- Leren concentreren: het vermogen om de aandacht te richten, vast te houden en weer terug te brengen.
- Leren activeren: het vermogen om jezelf en/of anderen te motiveren en te inspireren.
- Leren visualiseren: het vermogen om verbeeldingskracht te gebruiken.
De aandachtsoefeningen die hierna worden beschreven hebben als doel om aandacht (rust en oplettendheid) en aandachtsvaardigheden (ontspannen, concentreren, activeren en visualiseren) te ontwikkelen. Daarnaast nemen ze obstakels, zoals onrust, loomheid en verveling, weg omdat ze zowel in actieve zin als rustgevende zin gebruikt kunnen worden. Zo helpen de actievere oefeningen (‘energizers’) om verveling tegen te gaan, om weer helder te kunnen denken, maar ook om grote onrust te verhelpen door stoom af te blazen. De rustgevende oefeningen dienen om rust en ontspanning te bewerkstellingen.
Hieronder volgen enkele aandachtsoefeningen:
- Zitoefeningen: zithouding, reisje door je lichaam.
- Luisteroefeningen: luisteren naar klankschaal of belletjes, geluidsmandala.
- Ademoefeningen: ballonademhaling, in- en uitademing opmerken, ademhalingen tellen, adem en emotie.
- Langzame bewegingsoefeningen: vliegen en energie- of warmtebal.
- Activeringsoefeningen: alle vormen van energizers.
- Visualisatieoefeningen: alle zintuigen gebruiken, een leuke ervaring weer beleven en het strand.